vrijdag 10 januari 2014

Pussy Riots Masja en Nadja op vrije voeten



Op 23 december vorig jaar - vlak voor Kerstmis - zijn Nadejda (Nadja) Tolokonnikova en Maria (Masja) Aljochina uit gevangenschap vrijgelaten. Aan beide vrouwen werd twee maanden voor hun officiĆ«le vrijlating amnestie verleend. Zij zaten bijna twee jaar vast omdat ze in februari 2012 een performance hadden uitgevoerd in een kathedraal in Moskou om tegen de groeiende vervlechting van kerk en staat in Rusland te protesteren. Een derde lid van Pussy Riot ontliep tewerkstelling. Haar straf werd in hoger beroep omgezet in een voorwaardelijke. 

De door president Poetin verleende amnestie wordt in het algemeen beschouwd als een poging om het imago van Rusland, wat de schending van de mensenrechten betreft, op te poetsen in de aanloop naar de Olympische Winterspelen in Sotsji in februari aanstaande. Ook de dertig gearresteerde leden van Greenpeace, die vorig jaar september een olieplatform in de Barentszzee hadden bezet, en de voormalige oliebaron Chodorkovski, die ruim tien jaar in de Goelag gevangen zat, zijn krachtens de amnestiewet vrijgelaten. Officieel is de amnestiewet, gedicteerd door Poetin, door het Russische parlement aangenomen om de twintigste verjaardag van de Russische grondwet te vieren. Maar opvallend is dat de meest in het oog springende gevangenen worden vrijgelaten vlak voordat de Winterspelen in Sotsji beginnen. Daarmee vermijdt Poetin lastige vragen van journalisten tijdens de Spelen. De amnestie zou enige duizenden gevangenen betreffen, terwijl vele gevangenen achter de tralies blijven zitten, die het ook verdienen te worden vrijgelaten. Maar zij worden in de mainstreammedia niet belicht. 


Masja na haar vrijlating

Masja Aljochina deed haar uiterste best om niet onder de amnestiewet te vallen. 'Ik heb geen misdaad gepleegd, ben geen crimineel en mij kan dus door Poetin geen gratie worden verleend', luidde haar standpunt. Bovendien vreesde zij voor het lot van haar medegevangenen, voor wie zij zich gedurende haar gevangenschap altijd heeft ingezet door de vrouwen op haar rechten te wijzen. "Het zwaarste in de gevangenis was om te zien hoe ze de mensen mishandelen", verklaarde ze na haar vrijlating. (De vrouwen van Pussy Riot werden niet mishandeld, omdat zij internationaal in de schijnwerpers staan en goede advokaten hebben.) Aljochina begreep al gauw dat de amnestie een bevel van boven is, waar je je op legale wijze niet tegen kunt verzetten. Op maandagmorgen werd zij zonder enige uitleg uit haar cel gehaald, het was nog donker, ze mocht een paar spullen meenemen, werd in een auto geplaatst en naar Nizjni Novgorod (Gorki) gereden, waar ze nog in haar gevangeniskleren voor het treinstation op straat werd gezet. Daar werd ze door haar advokaat opgewacht. 

In diverse interviews met journalisten bekritiseerde Masja meteen president Poetin: "Ik denk niet dat het om een gebaar van menselijkheid gaat, maar om een pr-stunt". Zij verklaarde verder dat ze niet wist wat er gebeurde toen agenten haar die ochtend uit de cel haalden en in een auto afvoerden. De hele operatie voltrok zich volgens haar in het geheim om "een luidruchtig afscheid" van haar medegevangenen te voorkomen. Na haar vrijlating ging ze vuurwerk kopen om dat voor het kamp waar ze net vandaan kwam, af te steken bij wijze van afscheid. Vervolgens ging zij naar een mensenrechtenorganisatie in de stad om de problemen in de strafkolonie te bespreken. 


Nadja na haar vrijlating
Enkele uren later werd Nadja Tolokonnikova vrijgelaten uit het gevangenishospitaal in Krasnojarsk (SiberiĆ«), waar zij was opgenomen om te herstellen van haar hongerstaking vorig jaar. Opgewacht door talrijke journalisten riep zij "Rusland zonder Poetin!" en maakte het V-teken. Zichtbaar vermagerd maar mentaal gesterkt verklaarde zij dat de manier waarop de gevangenissen in Rusland worden gerund precies weerspiegelt hoe het land wordt bestuurd. "Ik ben volwassener geworden. Ik heb de staat van binnen leren kennen, ik heb de totalitaire machine van binnen aan het werk gezien. Rusland is in feite gebouwd naar het model van een gevangeniskamp. Daarom is het zo belangrijk om de gevangenis te veranderen om op die manier Rusland te veranderen. Strafkolonies en gevangenis - dat is het gezicht van Rusland". 

"Wat er nu met de amnestie gebeurt, is een puur cosmetische maatregel", aldus Nadja. "Om mensen vrij te laten die nog maar een paar maanden moeten zitten, is belachelijk. Er moeten veel meer mensen worden vrijgelaten [...] Ik beschouw dit niet als een menselijk gebaar dat getuigt van vergevingsgezindheid. Het is ronduit een leugen. Wij hebben nooit om gratie gevraagd. Ik zou zijn blijven zitten totdat mijn strafperiode erop zat, omdat ik niet op genade van Poetin zit te wachten [...] Maar nu roep ik op tot een boycot van de komende Winterspelen. Ik roep op tot oprechtheid. Ik roep iedereen [de westerse regeringen] op om jezelf niet te verkopen voor alle olie en gas dat Rusland te bieden heeft. Hierbij doe ik een beroep op Europa om de humanistische waarden, tradities en normen, waar zij altijd over praten, toe te passen. Alleen dan zullen waarheid en rechtvaardigheid zegevieren." 


Persconferentie in Moskou 27 december 2013


Beide vrouwen hebben inmiddels een organisatie in het leven geroepen - 'Zona Prava' ('Rechtszone') geheten - om zich in te zetten voor de gevangenen in Rusland. Dat heeft Nadja bekend gemaakt in een artikel, dat in Engelse vertaling is gepubliceerd op de site van The Huffington Post. Zij vrezen dat als de Winterspelen voorbij zijn en de internationale media vertrokken, de repressie zal toenemen. Ook nu gaat de onderdrukking door het regime onverminderd door, alleen wordt dit niet aan de grote klok gehangen. 

Na de vrijlating van Masja en Nadja wilde het Gogol Centrum in Moskou, een door de staat gesubsidieerd theater, de film Pussy Riot: A Punk Prayer draaien met discussie na afloop. De directie ontving een telefoontje van de autoriteiten, waarin werd meegedeeld dat als de filmvertoning zou doorgaan, alle medewerkers zouden worden ontslagen. Daarna kwam er een brief binnen van het Ministerie van Cultuur, waarin de filmvoorstelling officieel werd verboden en de filmmakers en theatermedewerkers ervan werden beschuldigd 'provocateurs' te zijn; en dat er voor 'jullie soort cultuur' geen plaats is in een regeringsgebouw. De directie bond in en de voorstelling ging niet door. 



Wat er momenteel in Sotsji en omstreken gebeurt is ongehoord. Door de grootschalige bouwwerkzaamheden, die zich in grote haast voltrekken, worden hele dorpen overspoeld door bulldozers en vrachtwagens, en afgesneden van water en elektriciteit. Het kost de ouders grote moeite om hun kinderen naar school te brengen. Huizen worden ontruimd en afgebroken. De mensen krijgen nauwelijks compensatie. Rivieren worden geblokkeerd en omgelegd, wat leidt tot overstromingen. Geregeld vinden her en der aardverschuivingen plaats met als gevolg flinke scheuren in de muren van huizen. De mensen die hiertegen protesteren en erover informeren - burgers, milieuactivisten, journalisten - worden voortdurend lastiggevallen door politie en veiligheidsdiensten, of in elkaar geslagen (als het donker is) door surveillerende knokploegen. Er vinden huiszoekingen plaats, waarbij computers, laptops en smartphones worden meegenomen. De aanklachten van justitie slaan nergens op en zijn zoals gewoonlijk uit de duim gezogen. Sotsji is inmiddels compleet gemilitariseerd, de avondklok ontbreekt nog. Waar is de 'Olympische geest' gebleven? Die was trouwens al eerder zoek! 

Terwijl de Pussy Riot-vrouwen werden vrijgelaten, stuurde een rechter de milieuactivist Jevgeni Vitisjko uit Sotsji voor drie jaar naar een strafkolonie. Hij werd samen met Soeren Gazarjan schuldig bevonden aan het "opzettelijk vernielen van eigendom" (zij zouden enkele leuzen hebben gespoten op de omheining van een buitenverblijf van de lokale gouverneur). Gazarjan nam bijtijds de benen en heeft in Estland politiek asiel aangevraagd. 

En ga zo maar door... 

Hierbij de film Pussy Riot: A Punk Prayer, over de achtergronden en het proces.